Transformacja cyfrowa powoduje, że w świecie pracy zachodzą szybkie zmiany i konieczne są nowe i zmodernizowane rozwiązania z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Program badawczy Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU-OSHA) ma na celu dostarczenie decydentom, badaczom oraz zakładom pracy rzetelnych informacji na temat potencjalnego wpływu cyfryzacji na BHP, aby umożliwić im podejmowanie terminowych i skutecznych działań w celu zapewnienia pracownikom bezpiecznych i zdrowych warunków pracy.
Pojawienie się takich technologii, jak sztuczna inteligencja (AI), duże zbiory danych, roboty współpracujące, internet rzeczy, algorytmy i internetowe platformy pracy, oraz jednoczesne znaczące rozpowszechnianie się pracy zdalnej stwarzają zarówno nowe możliwości dla pracowników i pracodawców, jak i nowe wyzwania i zagrożenia w zakresie BHP. Sprostanie wyzwaniom i zagrożeniom oraz maksymalne wykorzystanie możliwości zależą od sposobu stosowania technologii, zarządzania nimi i ich uregulowania w kontekście uwarunkowań społecznych, politycznych i gospodarczych.
Bazując na swoim badaniu prognostycznym w zakresie cyfryzacji i BHP, EU-OSHA prowadzi projekt badawczy „przegląd BHP” (2020–2023), w celu przedstawienia szczegółowych informacji dotyczących polityki, profilaktyki i praktyki w odniesieniu do zagrożeń i szans związanych z cyfryzacją w kontekście BHP.
Projekt skupia się na następujących obszarach:
- Zaawansowana robotyka i sztuczna inteligencja
-
Systemy oparte na sztucznej inteligencji i zaawansowana robotyka przekształcają sposób organizacji i realizacji pracy. Takie systemy, które mogą mieć realny kształt (na przykład robotów) lub inną formę (na przykład aplikacji), mogą wykonywać czynności – przy pewnym stopniu niezależności – realizować zadania fizyczne lub poznawcze oraz osiągać określone cele.
Ma to istotne pozytywne skutki, nie tylko dla wydajności przedsiębiorstwa, ale także dla BHP. Na przykład pracowników można usunąć z niebezpiecznego środowiska pracy lub odsunąć od niebezpiecznych zadań i można zoptymalizować obciążenie pracą. Takie systemy mogą realizować bardzo ryzykowne lub nietwórcze powtarzalne zadania, które wiążą się z szeregiem tradycyjnych i nowych zagrożeń z zakresu BHP. Pracownikom pozostają zadania obarczone niewielkim ryzykiem oraz produktywne, a nawet twórcze prace.
Mimo to istnieją wymagające uwagi wyzwania z zakresu BHP dotyczące wykorzystania systemów opartych na sztucznej inteligencji w miejscu pracy. Wynikają głównie z interakcji takich systemów z pracownikami, np. nieprzewidzianych kolizji, nadmiernego polegania na ich działaniu itd., ale także z kwestii psychospołecznych i organizacyjnych.
W ramach badania w tym obszarze wskazuje się i omawia szanse oraz wyzwania i zagrożenia związane ze stosowaniem zaawansowanej robotyki i systemów opartych na sztucznej inteligencji do automatyzacji zadań, zarówno fizycznych, jak i poznawczych. Zwraca się także uwagę na kilka dodatkowych kwestii, w tym interakcję człowiek-maszyna oraz zaufanie.
- Zarządzanie pracownikami za pomocą sztucznej inteligencji
-
Sztuczna inteligencja i technologie cyfrowe doprowadziły do powstania nowych form zarządzania pracownikami. W odróżnieniu od wcześniejszych form, które w dużej mierze polegają na nadzorze sprawowanym przez ludzi, zarządzanie pracownikami z wykorzystaniem sztucznej inteligencji obejmuje nowe systemy i narzędzia zarządcze, które zbierają dane w czasie rzeczywistym o zachowaniach pracowników z różnych źródeł na potrzeby procesów zarządzania oraz podejmowania zautomatyzowanych – w całości lub w części – decyzji na podstawie algorytmów bądź bardziej zaawansowanych postaci sztucznej inteligencji.
W ramach badania w tym obszarze wskazuje się i omawia szanse wynikające z tych nowych systemów dla zarządzania z wykorzystaniem sztucznej inteligencji, jako że mogą one pomagać przy podejmowaniu decyzji mających na celu poprawę BHP w miejscu pracy, jeśli te decyzji są opracowywane i wdrażane w przejrzysty sposób, za wiedzą i radą pracowników.
Ponadto w badaniu nakreślono i omówiono wyzwania i zagrożenia prawne, regulacyjne, etyczne i związane z ochroną prywatności , a także problemy z zakresu BHP, zwłaszcza dotyczące czynników ryzyka psychospołecznego, które pojawiają się w następstwie nowych metod monitorowania pracowników i zarządzania nimi.
- Praca za pośrednictwem platform internetowych
-
Praca za pośrednictwem platform internetowych to w pełni płatna praca wykonywana poprzez platformę internetową, na takiej platformie lub za jej pośrednictwem. Jest to internetowa platforma handlowa prowadzona przy użyciu technologii cyfrowych, która ułatwia kojarzenie popytu na pracę z jej podażą. Działania wykonywane poprzez takie platformy mogą być bardzo różne: mogą obejmować skomplikowane bądź proste czynności oraz poznawcze lub manualne zadania. Mogą być realizowane przez internet i w całości mieć charakter wirtualny bądź być wykonywane na miejscu i osobiście.
Praca za pośrednictwem platform internetowych umożliwia zatrudnienie pracowników w regionach geograficznych, w których brakuje określonych ofert, lub w zmarginalizowanych grupach społecznych. Wiąże się jednak także z wyzwaniami i zagrożeniami w zakresie BHP, którym trzeba zaradzić.
Cele projektów badawczych w dziedzinie pracy za pośrednictwem platform internetowych:
- analiza i omówienie szans, wyzwań i zagrożeń związanych z takim trybem pracy;
- identyfikacja rodzajów pracy za pośrednictwem platform internetowych oraz powiązanych zagrożeń i szans;
- wskazanie przykładów polityki zapobiegania zagrożeniom z zakresu BHP w przypadku osób pracujących w ten sposób;
- wspieranie rozwoju praktycznych narzędzi zapobiegania w ramach BHP.
- Inteligentne systemy cyfrowe
-
Aby monitorować i wzmacniać BHP, powstają nowe systemy monitorowania bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, np. aplikacje na smartfony, urządzenia do noszenia na ciele, przenośne kamery lub drony monitorujące, inteligentne okulary, aplikacje ICT oraz inteligentne środki ochrony indywidualnej. Można je wykorzystywać, na przykład, do obserwacji fizjologicznego lub psychicznego stanu pracowników, np. poziomu stresu, zmęczenia, czujności i tętna, a także postawy i ruchu ciała, do monitorowania lokalizacji pracowników w niebezpiecznych obszarach, do wydawania im poleceń bądź do ostrzegania ich przełożonych lub nawet służb ratunkowych. Oprócz możliwości, jakie te rozwiązania stwarzają w kontekście BHP, istnieją także problemy, związane na przykład z ochroną prywatności danych, kwestiami własności, skutecznością i standaryzacją.
W tym badaniu oceniamy ich konsekwencje poprzez analizę rodzajów nowych systemów (technologii) monitorowania, ich użycia (na przykład, wsparcia przy przestrzeganiu przepisów BHP, skutecznego egzekwowania zasad i szkolenia) oraz wyzwań i możliwości związanych z BHP w związku z ich wdrażaniem i tworzeniem. Ujęto także przegląd zasobów dotyczących miejsca pracy (na przykład kodeksów praktyk, strategii zakładowych, zaleceń, wytycznych, protokołów i szkoleń).
Ponadto uwzględniono badanie źródeł wtórnych, wywiady i badania w terenie. W 2023 r. zorganizowane zostaną warsztaty na wysokim szczeblu, aby podsumować poczynione ustalenia.
- Praca zdalna
-
Praca zdalna to dowolny sposób organizacji pracy z wykorzystaniem technologii cyfrowych umożliwiających pracę z domu bądź, ogólnie mówiąc, poza siedzibą pracodawcy lub w ustalonej lokalizacji. Nowe i powstające technologie, takie jak poszerzona rzeczywistość i rzeczywistość wirtualna, według oczekiwań odegrają ważną rolę w udostępnianiu pracy zdalnej dla większej liczby przedsiębiorstw i pracowników. Praca zdalna niesie jednak ze sobą możliwości, wyzwania i zagrożenia, o których należy pamiętać przy rozważaniu przyszłych zmian, w tym konsekwencje dla kwestii równouprawnienia płci i różnorodności wśród pracowników oraz różne skutki w wielu sektorach i zawodach.
W kilku projektach w tym obszarze, które również opierają się na wcześniejszych badaniach EU-OSHA, nakreślono możliwości, wyzwania i zagrożenia związane z pracą zdalną, a projekty te mają na celu zwiększenie świadomości wśród osób pracujących w ten sposób, pracodawców i innych odpowiednich zainteresowanych podmiotów.
Kampania EU-OSHA „Zdrowe i bezpieczne miejsce pracy – Bezpieczeństwo pracy w świecie cyfrowym, zaplanowana na lata 2023–2025, ma poszerzyć wiedzę o cyfryzacji w kontekście BHP i obejmuje więcej materiałów praktycznych.