Szczególne szkodliwe narażenia w miejscu pracy oraz związane z nimi skutki zdrowotne można zidentyfikować i monitorować poprzez profilaktyczną opiekę lekarską związaną z zawodem oraz badania przesiewowe, stosując:
- lekarskie kontrole zdrowia dopasowane do rodzajów narażenia i warunków miejsca pracy
- badania biologiczne (w tym biomonitoring) w przypadku szczególnych wskaźników ryzyka.
Programy nadzoru zdrowotnego należy opracowywać jedynie w przypadku, gdy zwiększają ochronę i profilaktykę zagrożeń i spełniają cztery kryteria: potrzeba, stosowność, znaczenie naukowe i skuteczność. Zazwyczaj są one organizowane przez służby medycyny pracy. Międzynarodowa Komisja ds. Kodeksu Etyki Zdrowia Zawodowego określa etyczne kryteria dotyczące profilaktycznej opieki lekarskiej.
Niektóre europejskie dyrektywy oraz elementy prawa krajowego określają zawartość i metodologię profilaktycznej opieki lekarskiej w przypadku konkretnych czynników. Należy prowadzić rejestry i informować pracowników o wynikach. Ponieważ informacje te są poufne, pracodawca jednak jest informowany tylko o zdolności pracownika do pracy oraz środkach, które należy podjąć w miejscu pracy.
Wymogi dotyczące udostępniania monitorowania i danych profilaktycznej opieki lekarskiej oraz szczegółowe przepisy w zakresie prowadzenia rejestrów również są określone w dyrektywach. Na przykład dyrektywa w sprawie czynników rakotwórczych i mutagenów określa, że rejestry należy przechowywać przez 40 lat.