Zarządzanie BHP w kontekście starzejącej się siły roboczej

Image
Ageing and OSH. Older worker at the workplace

Starsi pracownicy są coraz liczniej reprezentowani wśród siły roboczej. Jako że ludzie pracują dłużej, priorytetem stało się zarządzanie BHP w odniesieniu do starzejących się pracowników.

Zwiększenie poziomu zatrudnienia i wydłużenie okresu aktywności zawodowej są ważnymi celami polityki krajowej i europejskiej od końca lat 90. XX wieku. Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku od 55 do 64 lat w UE-27 wzrósł z 40,5% w 2005 r. do 58,5% w 2018 r. Jest to wciąż znacznie poniżej wskaźnika zatrudnienia osób w wieku od 20 do 64 lat, który wynosił 72,6% w 2018 r.

Narzędzie do wizualizacji danych „Barometr BHP” przedstawia niektóre z kluczowych danych na temat starzejących się pracowników i siły roboczej: medianę wieku, wskaźnik zatrudnienia różnych grup wiekowych, sumę i płeć.

Zmiany związane z wiekiem mogą być zarówno pozytywne, jak i negatywne

Wiele cech, takich jak mądrość, myślenie strategiczne, postrzeganie całościowe i rozwaga, pojawia lub rozwija się wraz z wiekiem. Z upływem lat wzrasta również doświadczenie zawodowe i wiedza fachowa.

Niektóre zdolności funkcjonalne, głównie fizyczne i sensoryczne, ulegają jednak pogorszeniu w trakcie naturalnego procesu starzenia się. Potencjalne zmiany zdolności funkcjonalnych muszą być brane pod uwagę w ocenie ryzyka (patrz poniżej) i wymagają odpowiedniego dostosowania warunków pracy i miejsca jej wykonywania.

Związane z wiekiem zmiany funkcjonalne nie są jednolite ze względu na indywidualne różnice stylu życia, odżywiania, kondycji fizycznej, predyspozycji genetycznych w zakresie podatności na choroby, poziomu wykształcenia oraz charakteru pracy i innych środowisk.

Starsi pracownicy nie są jednorodną grupą i mogą występować znaczne różnice pomiędzy osobami w tym samym wieku.

Starzenie się a praca

Związany z wiekiem spadek możliwości dotyczy głównie zdolności fizycznych i sensorycznych, które mają największe znaczenie przy ciężkiej pracy fizycznej. Przejście od przemysłu wydobywczego i wytwórczego w kierunku usług i przemysłu opartego na wiedzy, a także wzrost automatyzacji i mechanizacji oraz zastosowania urządzeń zasilanych elektrycznie, są czynnikami, które zmniejszyły zapotrzebowanie na ciężką pracę fizyczną.

W tej sytuacji na znaczeniu zyskuje wiele zdolności i umiejętności przypisywanych osobom starszym, takich jak umiejętności interpersonalne, obsługa klienta i świadomość jakości.

Wiele zmian związanych z wiekiem ma ponadto wpływ na zdolność wykonywania niektórych, ale nie wszystkich, czynności zawodowych. Na przykład zmiany zmysłu równowagi są istotne w przypadku strażaków i pracowników służb ratowniczych, którzy pracują w ekstremalnych warunkach, obsługując ciężki sprzęt i przenosząc ludzi. Z kolei pogorszenie zdolności oceny odległości i prędkości poruszających się obiektów ma wpływ na zdolność kierowania pojazdami w nocy, ale nie ma znaczenia w przypadku pracowników biurowych.

Ocena ryzyka uwzględniająca aspekt wieku

Wiek to tylko jeden z aspektów zróżnicowanej siły roboczej. Ocena ryzyka uwzględniająca aspekt wieku oznacza wzięcie pod uwagę właściwości różnych grup wiekowych, w tym potencjalnych zmian zdolności funkcjonalnych i stanu zdrowia.

Ryzyko istotne dla starszych pracowników to w szczególności:

  • ciężka praca fizyczna,
  • zagrożenia związane z pracą zmianową,
  • wysoka/niska temperatura i hałas w miejscu pracy.

Jako że różnice indywidualne zwiększają się wraz z upływem lat, nie można dokonywać założeń wyłącznie w oparciu o wiek. Ocena ryzyka powinna uwzględniać wymagania pracy w stosunku do umiejętności i stanu zdrowia danej osoby.

Dowiedz się więcej o aktualnie dostępnych narzędziach interaktywnej oceny ryzyka (OiRA), ocenie ryzyka uwzględniającej aspekt wieku i działaniach na rzecz objęcia oceną każdej osoby.

Wspieranie zdolności do pracy i promocja zdrowia w pracy

Zdolność do pracy oznacza równowagę pomiędzy pracą i możliwościami indywidualnymi; właściwe dopasowanie tych dwóch czynników przekłada się na dobrą zdolność do pracy. Na ten stan rzeczy wpływają przede wszystkim:

  • zdrowie i możliwości funkcjonalne,
  • edukacja i kompetencje,
  • wartości, postawy i motywacja,
  • środowisko pracy i otoczenie,
  • treść, wymagania i organizacja pracy.

Zdolność do pracy można ocenić w oparciu o wskaźnik zdolności do pracy (WAI). Zgodnie z koncepcją zdolności do pracy działania podejmowane w miejscu pracy powinny obejmować wszystkie powyższe czynniki.

Zdrowie ludzi w późniejszym życiu zależy od ich zachowań zdrowotnych we wcześniejszych latach. Spadek zdolności funkcjonalnych można opóźnić i zminimalizować poprzez nawyki zdrowego trybu życia, takie jak regularne ćwiczenia i zdrowe odżywianie. Miejsce pracy powinno odgrywać zasadniczą rolę w promowaniu zdrowego trybu życia i wspieraniu działań zapobiegających spadkowi możliwości fizycznych, tym samym przyczyniając się do utrzymania zdolności do pracy. Promocja zdrowia w pracy obejmuje różne zagadnienia, takie jak dieta i odżywianie, spożycie alkoholu, rzucenie palenia, aktywność fizyczna, regeneracja i sen.

Dostosowanie pracy i środowiska pracy

Dobrze zaprojektowane miejsce pracy niesie korzyści dla wszystkich grup wiekowych, w tym osób starszych. Zmiany możliwości i zdolności powinny być kompensowane zmianami w organizacji pracy, takimi jak na przykład:

  • przeprojektowanie stanowiska pracy lub rotacja,
  • częstsze krótkie przerwy,
  • lepsza organizacja pracy w systemie zmianowym, np. szybka rotacja zmian do przodu (co 2–3 dni),
  • odpowiednie oświetlenie i ograniczanie hałasu,
  • ergonomiczna konstrukcja urządzeń,

polityka powrotu do pracy

Długotrwała choroba może powodować problemy ze zdrowiem psychicznym, wykluczenie społeczne i przedwczesne opuszczanie rynku pracy. Ułatwienie powrotu do pracy po chorobie jest kluczem do wspierania starzejącej się siły roboczej. Przykładem inicjatyw na rzecz wspierania powrotu do pracy w krajach europejskich jest wprowadzenie zaświadczeń o zdolności do pracy w miejsce zwolnień lekarskich w Wielkiej Brytanii i projektu interwencyjnego „Powrót do pracy” w Danii.

Zapraszamy do lektury raportu EU-OSHA dotyczącegopowrotu do pracy i biuletynu na ten temat.