Rozwój technologii informatyczno-komunikacyjnych prowadzi do powstania coraz większej liczby interaktywnych narzędzi sieciowych (e-narzędzi), a obszar bezpieczeństwa i higieny pracy nie pozostaje na te zmiany obojętny. Wiele podmiotów zainteresowanych obszarem BHP okazało już zainteresowanie nowymi technologiami i możliwościami, które oferują e-narzędzia, a w ostatnich latach opracowano wiele nowych rozwiązań tego rodzaju w obszarze BHP. Potrzeba znalezienia nieskomplikowanego, łatwego sposobu zapewnienia zgodności z przepisami oraz krzewienia kultury bezpieczeństwa w pracy są ważnym motorem rozwoju e-narzędzi – szczególnie w małych i średnich przedsiębiorstwach (MŚP).
Czym są e-narzędzia?
E-narzędzie to program działający przez Internet, na komputerze, telefonie, tablecie lub innych urządzeniach elektronicznych. Przedrostek „e” – „elektroniczny” – odróżnia te narzędzia od tradycyjnych narzędzi papierowych lub publikacji.
E-narzędzia są interaktywne. Użytkownik wprowadza informacje w formie wiedzy (np. uzupełniając odpowiednie pola lub rubryki danymi) lub wyników pomiarów parametrów środowiskowych (np. pomiar poziomu hałasu lub światła wykonany smartfonem). W oparciu o takie dane narzędzie przedstawia użytkownikowi informacje dopasowane do jego potrzeb (np. prowadząc użytkownika przez proces podejmowania decyzji). Takie „e-narzędzie” rożni się zatem od statycznego, biernego instrumentu, jakim są np. tradycyjne arkusze danych, listy kontrolne czy e-przewodniki.
E-narzędzia BHP powinny wspierać organizacje (szczególnie MŚP, jako że to najczęściej te przedsiębiorstwa najbardziej potrzebują takich narzędzi) i/lub zapewniać im dostęp do konkretnych zasobów, aby pomóc im zarządzać ryzykiem zawodowym. E-narzędzia mogą być opracowywane w różnych celach – mogą one być bardzo ogólne i odpowiadać na potrzeby zróżnicowanego grona odbiorców albo bardziej konkretne i dopasowane do konkretnych użytkowników. Na przykład:
- wsparcie wdrażania przepisów BHP (przez główny podmiot odpowiedzialny za BHP, który może dzięki e-narzędziom dopełnić zobowiązań prawnych);
- pomoc w promowaniu kultury prewencji (w celu zwiększania świadomości oraz w celach informacyjnych);
- w celach szkoleniowych (np. e-learning).
Korzyści płynące ze stosowania e-narzędzi
W przypadku organizacji i indywidualnych użytkowników e-narzędzia BHP:
- pozwalają na upodmiotowienie MŚP, które mogą samodzielnie zapobiegać ryzykom BHP wewnątrz organizacji;
- upraszczają prowadzenie działalności (dane w formie elektronicznej łatwiej jest przekazywać i analizować niż te na papierze);
- pomagają w identyfikacji zagrożeń i ryzyka w miejscu pracy;
- upraszczają proces oceny ryzyka;
- obrazują potencjalne rozwiązania problemów BHP;
- wspierają wdrażanie środków zapobiegawczych w miejscu pracy;
- są łatwe w użyciu, interaktywne i szeroko dostępne.
Użycie narzędzi elektronicznych można monitorować, co w przypadku narzędzi papierowych jest niemożliwe. Można także uzyskać informacje zwrotną na temat skuteczności i funkcjonalności e-narzędzia. Co więcej, wyniki zastosowania e-narzędzi (np. statystyki) można wykorzystać jako wskaźniki projektowe, a także udostępniać anonimowe dane pozwalające na monitorowanie wyników realizowanych polityk BHP.
E-narzędzia mogą służyć pośrednikom i decydentom jako narzędzia do podnoszenia świadomości (np. kiedy wykorzystuje się je w kampaniach). Mogą także mobilizować strony zainteresowane (np. partnerów społecznych, inspektoraty).
Narzędzia elektroniczne są atrakcyjne dla młodych ludzi (pracowników, studentów) oraz mogą docierać do różnorodnych odbiorców, jako że są rozpowszechnianie online (w Internecie i mediach społecznościowych).
Wyzwania związane e-narzędziami
Istnieje szereg czynników, które należy brać pod uwagę przy opracowywaniu e-narzędzi:
- Jaka technologia jest potrzebna? Trzeba rozważyć choćby kwestię hostingu czy obsługę różnych urządzeń i systemów operacyjnych.
- Jakie są koszty opracowania i utrzymania narzędzia? Koszty opracowania narzędzi elektronicznych są zazwyczaj niższe niż w przypadku narzędzi papierowych (np. nie trzeba się liczyć z kosztami druku, dystrybucji czy składowania). Jednak w miarę opracowywania narzędzi mogą się okazać potrzebne nowe funkcje (np. większa interaktywność), których wdrożenie zwiększy koszty i czas pracy. Z utrzymaniem i aktualizacją programu także wiążą się koszty.
- Czy narzędzie będzie aplikacją internetową czy mobilną? Niektóre narzędzia elektroniczne mogą działać niezależnie jako aplikacje w telefonie i nie wymagają połączenia z Internetem, podczas gdy inne mają formę responsywnej strony internetowej, która wymaga połączenia z siecią. Choć łatwiej jest ocenić powodzenie responsywnych stron internetowych niż aplikacji mobilnych, użytkownik może nie zawsze mieć połączenie z Internetem. Przy decyzji o wyborze jednego z tych podejść najważniejszą rolę odgrywa użytkownik.
- Do kogo należą prawa własności? W tym obszarze często pojawiają się trudności i niepewność.
- Czy rozwiązano wszystkie kwestie dotyczące praw autorskich (np. oprogramowanie, zawartość, zdjęcia)? Prawa autorskie do publikacji papierowych nie są tym samym co prawa autorskie do e-narzędzi. Aby wyjaśnić te kwestie często konieczne są konsultacje z prawnikami.
Chociaż e-narzędzia mogą być drogie w utrzymaniu i aktualizacji, koszty można obniżyć poprzez wymianę wiedzy i stosowanie wspólnego podejścia.
EU-OSHA i e-narzędzia
Według EU-OSHA e-narzędzia BHP odgrywają istotną rolę w czynieniu miejsc pracy bezpieczniejszymi. Agencja dąży zatem do stymulowania rozwoju nowych e-narzędzi BHP oraz wspiera, promuje i rozpowszechnia istniejące e-narzędzia. EU-OSHA skupia się na e-narzędziach nienastawionych na zysk i niekomercyjnych lub takich, które są darmowe dla użytkownika końcowego.
EU-OSHA angażuje się w opracowywanie e-narzędzi BHP poprzez:
- organizowanie spotkań zainteresowanych stron (programistów, promotorów, ekspertów, użytkowników) w celu prowadzenia rozmów na temat potrzeb i wyzwań;
- wymianę informacji i wiedzy na temat opracowywania e-narzędzi;
- wymianę najlepszych praktyk związanych z opracowywaniem e-narzędzi;
- określanie wyzwań dotyczących opracowywania e-narzędzi;
- wspieranie dorocznych spotkań;
- rozpowszechnianie informacji na temat możliwości przenoszenia narzędzi.
EU-OSHA wspiera istniejące narzędzia poprzez:
- promowanie narzędzi elektronicznych poprzez artykuły w serwisie OSHwiki;
- zachęcanie do wymiany, stosowania i adaptowania istniejących narzędzi przez inne instytucje, organizacje i państwa członkowskie;
- pełnienie roli platformy promocji krzyżowych (np. narzędzia są włączane w inne projekty czy kampanie lub promowane w ich ramach).
Dowiedz się więcej o wydarzeniach i warsztatach na temat narzędzi elektronicznych, prowadzonych przez EU-OSHA.
Przeczytaj artykuły OSHwiki o e-narzędziach takich jak SEIRICH: narzędzie oceny substancji chemicznych w środowiskach pracy oraz SUBSPORT – portal wspierania zastępowania.