Dyrektywa ramowa dotycząca bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscu pracy

Dyrektywa 89/391 – dyrektywa ramowa dotycząca bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscu pracy
z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników w miejscu pracy – „dyrektywa ramowa”.

W 1989 r. niektóre przepisy dyrektywy ramowej przyczyniły się do wprowadzenia istotnych innowacji; niektóre z nich wymieniono poniżej.

• Wprowadzono pojęcie „środowiska pracy” określone zgodnie z Konwencją Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) nr 155 i zdefiniowano nowoczesny sposób podejścia z uwzględnieniem zarówno kwestii bezpieczeństwa technicznego, jak i zapobiegania chorobom.
• Dyrektywa ma na celu ustanowienie jednolitego poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia z korzyścią dla wszystkich pracowników (jedyne wyjątki odnoszą się do pomocy domowych i niektórych typów służb publicznych i wojskowych).
• Dyrektywa zobowiązuje pracodawców do podjęcia odpowiednich środków zapobiegawczych w celu podniesienia poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy.
• Jako kluczowy element wprowadza zasadę oceny ryzyka i określa jej główne elementy (np. identyfikacja zagrożeń, udział pracowników, wprowadzenie odpowiednich środków, które mają na celu przede wszystkim wyeliminowanie zagrożenia u źródła, dokumentowanie i okresowa ocena zagrożeń w miejscu pracy).
• Nowy obowiązek wprowadzenia środków zapobiegawczych wyraźnie podkreśla znaczenie nowych metod zarządzania bezpieczeństwem i ochroną zdrowia w miejscu pracy jako elementów ogólnych procesów zarządzania.

Dyrektywę ramową należało transponować do przepisów krajowych do końca 1992 r. Skutki jej transpozycji do krajowych systemów prawnych były różne w różnych państwach członkowskich. W niektórych z nich dyrektywa ramowa spowodowała znaczące skutki prawne ze względu na niewystarczające przepisy krajowe, podczas gdy w innych żadne większe zmiany nie były konieczne.

W 2004 r. Komisja Europejska opublikowała komunikat (COM [2004] 62) w sprawie praktycznego wykonania przepisów tych dyrektyw, a mianowicie 89/391/EWG (dyrektywa ramowa), 89/654/EWG (miejsca pracy), 89/655/EWG (wyposażenie miejsca pracy), 89/656/EWG (środki ochrony indywidualnej), 90/269/EWG (ręczne przemieszczanie ciężarów) i 90/27/EWG (urządzenia wyposażone w monitory ekranowe). W komunikacie tym stwierdzono, że istnieją dowody na pozytywny wpływ przepisów europejskich na krajowe normy w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscu pracy, który jest wynikiem zarówno krajowych przepisów wykonawczych, jak i ich praktycznego stosowania w przedsiębiorstwach i w instytucjach sektora publicznego.

Ogólnie w sprawozdaniu stwierdzono, że przepisy europejskie przyczyniły się do tworzenia kultury zapobiegania zagrożeniom na terytorium Unii Europejskiej oraz do racjonalizacji i uproszczenia krajowych systemów ustawodawczych. Jednocześnie jednak w sprawozdaniu podkreślono rozmaite niedociągnięcia w stosowaniu przepisów, które hamują pełne wykorzystanie ich potencjału. Odnotowano również przypadki wszczęcia postępowań w sprawie naruszenia przepisów.