Groene banen en de veiligheid en de gezondheid van de werknemers

Green Jobs. Two workers wearing personal protection equipment

De EU doet zijn uiterste best om de economische groei te verzoenen met de noodzaak het milieu te beschermen. Daartoe heeft ze zichzelf uitdagende doelen gesteld voor het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen, het verhogen van de energie-efficiëntie, het bevorderen van duurzame energie en het terugdringen van afval.

Dit heeft geleid tot een toename van de groene werkgelegenheid in de vorm van banen die bijdragen aan het behoud of het herstel van het milieu. Deze banen verdienen echter alleen dan het predicaat 'duurzaam' als ze gezonde, veilige en fatsoenlijke arbeidsomstandigheden bieden. Groene banen moeten de werknemers én het milieu ten goede komen.

Wat zijn groene banen?

Onder groene banen vallen tal van verschillende banen in verschillende sectoren. Het personeelsbestand is al net zo gevarieerd. Ook de definitie van de term ligt niet vast. Zo hanteren het Milieuprogramma van de Verenigde Naties, de Europese Commissie  en Eurostat elk een verschillende definitie. Groene banen kunnen echter worden opgevat als banen die op de een of andere manier bijdragen aan het behoud of het herstel van het milieu. Het kan hierbij gaan om banen die helpen ecosystemen te beschermen en de biodiversiteit in stand te houden, het energie- en grondstoffenverbruik te verminderen of de afvalproductie en de verontreiniging terug te dringen. Het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) heeft zich tot doel gesteld mensen bewust te maken van de noodzaak van een goede veiligheid en gezondheid in deze sector. Groene banen moeten zorgen voor gezonde, veilige en fatsoenlijke arbeidsomstandigheden. Alleen op die manier kan aan een werkelijk intelligente, duurzame en inclusieve groei worden bijgedragen en aan de doelstellingen van de Europa 2020-strategie van de Europese Commissie worden voldaan.

De groei van de 'groene economie' 

In de Europa 2020-strategie van de Europese Commissie wordt beklemtoond dat een koolstofarme en hulpbronnenefficiënte economie alleen kans van slagen heeft als de groei duurzaam is. Hiertoe heeft de EU zichzelf tot doel gesteld de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de Europese energievoorziening te vergroten en de energie-efficiëntie te verbeteren. Als deze doelstellingen worden verwezenlijkt, zal dat een snelle groei van de 'groene economie' tot gevolg hebben. Zo zal de doelstelling om het aandeel van hernieuwbare energie en de energie-efficiëntie ten opzichte van 1990 met 20% te verhogen naar verwachting tot ruim 1 miljoen nieuwe banen in de EU leiden. Op het gebied van zonne-energie, windenergie, biomassatechnologie en afvalrecycling groeit de groene economie het snelst.

Groene banen en het belang van veiligheid en gezondheid op het werk

We associëren het woord 'groen' doorgaans met veiligheid – maar wat goed is voor het milieu, is niet automatisch goed voor de veiligheid en de gezondheid van mensen die een groene baan hebben. Het komt voor dat nieuwe wetgeving en technologieën die bedoeld zijn om het milieu te beschermen, tot gevolg hebben dat werknemers in gevaar worden gebracht. Zo heeft de vermindering van de hoeveelheid afval dat naar stortplaatsen moet worden afgevoerd, geleid tot een stijging van het aantal ongevallen en ziekten onder de werknemers die dit afval verwerken.

De nieuwe technologieën en werkprocessen die met groene banen verband houden, kunnen tot nieuwe gevaren leiden, die op hun beurt om nieuwe combinaties van vaardigheden vragen: de 'oude' kennis op het gebied van veiligheid en gezondheid kan niet zomaar naar deze nieuwe technologieën en werkprocessen worden overgeheveld. Bij de installatie van bijvoorbeeld een zonneboiler moeten de dakdekker, de loodgieter en de elektricien nauw samenwerken.

Als de groene economie werkelijk zo snel groeit als wordt voorspeld, kan dat tot vaardigheidstekorten leiden. Dit kan tot gevolg hebben dat onervaren werknemers zich moeten bezighouden met processen waarvoor ze niet zijn opgeleid en waarbij hun veiligheid en gezondheid gevaar lopen. Daarnaast is het mogelijk dat het personeelsbestand verder gepolariseerd raakt en dat lager opgeleide werknemers zich gedwongen zien genoegen te nemen met slechtere arbeidsomstandigheden. Tot slot kunnen veiligheid en gezondheid onder druk van economische en politieke overwegingen uit het zicht raken.

Willen groene banen werkelijk duurzaam worden, dan moeten we ervoor zorgen dat deze zowel de veiligheid en de gezondheid van de werknemers als het milieu ten goede komen. Net als in andere sectoren spelen veiligheid en gezondheid in de groene economie een cruciale rol bij het verbeteren van het concurrentievermogen en de productiviteit. De sector ontwikkelt zich razendsnel en daarom moeten we ervoor zorgen dat wat goed is voor het milieu, ook goed is voor de werknemers.

Groene banen en de preventie van nieuwe risico's voor de veiligheid en de gezondheid op het werk

Gezien de snelheid waarmee de groene economie naar verwachting zal groeien, is het van groot belang dat we nieuwe of opkomende risico's voor de veiligheid en de gezondheid op het werk tijdig onderkennen. Daarom heeft EU-OSHA een gedetailleerde Foresight-studie uitgevoerd om te achterhalen hoe de groene werkgelegenheid zich in de periode tot 2020 zal ontwikkelen en wat deze ontwikkeling voor de veiligheid en de gezondheid op het werk zal betekenen. In deze studie worden aan de hand van de ontwikkelingen op het gebied van groene technologieën onder verschillende economische en sociale omstandigheden diverse toekomstscenario's beschreven. Het doel is de aandacht te vestigen op mogelijke risico's voor de veiligheid en de gezondheid in deze sector en met name EU-beleidsmakers instrumenten aan te reiken om de werkplek van de toekomst vorm te geven en de veiligheid en de gezondheid van de Europese werknemers te beschermen.

Meer informatie:

Het Foresight-rapport over de gevolgen voor de veiligheid en de gezondheid in groene banen

De samenvatting van het rapport en de scenario's

Cartoons over de nieuwe en opkomende risico's voor veiligheid en gezondheid in de scenario's

Praktische informatie over risicopreventie in groene banen

EU-OSHA heeft ook diepgravend onderzoek verricht naar OSH-kwesties in verband met specifieke vlakken van groene technologie, die worden uitgelicht in de prognosestudie. Daarbij gaat het onder meer om kleinschalige toepassingen voor zonne-energie, groen bouwen of windenergie.

Lees meer op:

Er zijn ook checklists verkrijgbaar om potentiële gevaren voor de veiligheid en gezondheid van werknemers in verband met deze groene technologieën vast te stellen. Deze checklists bevatten tevens voorbeelden van preventieve maatregelen en zouden kunnen worden gebruikt als ondersteuning van het risicobeoordelingsproces op de werkplek: